ÇAĞDAŞ ARAP EDEBİYATI

Uyanış Dönemi
Araplar'ın elNahda dedikleri uyanış dönemi 19. yüzyılda başladı. Arap ülkeleri arasında Mısır, batı uygarlığının ürünlerine yönelen ilk ülke oldu. Modern okullar açıldı, kitaplıklar kuruldu, çeşitli yapıtlar Arapça'ya çevrildi. Mısır'da Batılılaşma akımını başlatanlar Lübnanlı ve Suriyeli Hıristiyan Araplar'dı. 16. yüzyıldan beri batı okullarında eğitim görmüş bir Hıristiyan aydın kuşağı yetişmişti. Halep Hıristiyanları arasında 17. yüzyıl sonuna doğru an Arapça akımı gelişmeye başladı. 1725'te Halep Marunileri'nin piskoposu Cermanos Ferhat (ya da Cebril bin Ferhat), kendi çevresinde bir edebiyat okulu kurarak Arapça dili üzerine araştırmalara girişti. Lübnan'da şairler ve yazarlar yeni bir edebiyat dili oluşturmaya başladılar. Mecma'elBahreyn (1850) adlı yapıtıyla Nazif bin Abdullah elYazıcı (180071) bu şairlerin öncülerindendir. Ayrıca Butrus elBüstani (181983) dilbilim ve ansiklopedik kitaplarıyla bu akımın gelişmesine katkıda bulundu. Mısır'da Ahmad Şauki (18681932) Mısır'ın kurtuluş savaşını yansıtan şiirleriyle, Suriyeli Corci (ya da Jirji) Zeydan (18611914) tarihsel romanlanyla bu akımın öncülüğünü yaptılar. Arap edebiyatı rönesansı olarak da bilinen bu dönemdeki gelişmelere karşın Arap edebiyatçıları çok zengin bir birikime dayanan eski Arap edebiyatının etkisinden kurtulamamışlardı.

Çağdaş Edebiyat
İlk çağdaş edebiyat örnekleri I. Dünya Savaşı sonrasında görülmeye başladı. Bu dönemin
yazarları daha çok İngiliz ve Fransız edebiyatının etkisinde kalarak Romantizm'i {bak. Romantizm) benimsediler. Bunun yanı sıra, Mısırlı Muhammed Teymur (18921921) ile kardeşi Mahmud Teymur (d. 1894) ve Tahir Laşin gibi kısa öyküler yazan yazarlar ortaya çıktı. Mahmud Teymur yapıtlarında Mısır'ın toplumsal yaşamını, paşaların egemenliği altındaki ülkesinin insan ilişkilerini, düzenin bozukluklarını gerçekçi bir bakışla yansıttı. Lübnanlı Marun Abud (18861962) öykü ve romanlarında Lübnan köylülerinin yaşamlarını yazdı.
Lübnan'dan ABD'ye göçen bir grup aydın, ABD'de ingilizce ve Arapça dergiler, kitaplar yayımladılar. Eski edebiyat geleneğini yadsıyıp yeni bir anlatım biçimi oluşturmaya çalışan bu aydınların en ünlüsü Halil Cibran'dır.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra, yurtlan İsrail' ce işgal edilen Filistin halkının direnişi edebiyatı da etkiledi. Halkının acılannı yansıtan Filistinli şair ve yazarlar özellikle 1967'den sonra adlannı duyurmaya başladılar. Çağdaş Filistin şiirinin ilk öncüleri olan İbrahim Tukan, Fatva Tukan, Abdurrahim Mahmud, Ebu Salma gibi şairlerin açtığı yolu, günümüzde Mahmud Derviş (1941), Şamili elKasım (1939), Tevfik elZeyyat (1940), Salim Sabran (1938), Mahmud Sobh (1936), Favaz İd (1940), Muin Besisso (1943), Ahmed Dahbar (1946) ve Remi Derviş (1941) gibi şairler izlemektedir.
Günümüzde Arap edebiyatı, her ülkenin ulusal özelliklerine göre gelişmektedir. Arap şair ve yazarlann ürünleri ülkelerinin toplumsal ve kültürel özellikleriyle sıkı sıkıya bağlıdır. Bu edebiyatçıların başında Mısırlı Necip Mahfuz gelir. 1988'de Nobel Edebiyat Ödülü' nü kazanan Mahfuz 1911'de Kahire'de doğdu. İlk romanlarında tarihsel konuları işledi. ElKahira elcedide (1945; "Yeni Kahire"), Han elHalili (1946) ve Arka Sokak {Sokak elMidak; 1947) gibi romanlanyla ün kazandı. 1959'da ElAhram gazetesinde yayımlanmaya başlayan Evlad Haratina ("Mahallemizin Çocukları") romanıyla dinsel çevrelerin tepkisini üzerine çekti. Mahfuz romanlannda kent yaşamını aynntılarıyla betimler ve kahramanlannın ruhsal yapılarını ustalıkla anlatır.